Diş hekimliği, teknolojik gelişmeler ve ileri uzmanlık alanlarıyla günden güne çeşitlenen, hastaların farklı sorunlarına yönelik kapsamlı çözümler sunan bir tıp branşıdır. Tedaviler ve uygulamalar başlığı, genel diş sağlığından estetik müdahalelere, cerrahi işlemlerden koruyucu uygulamalara kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Aşağıda, hem rutin muayenelerde sıkça karşılaşılan tedaviler hem de son yıllarda daha popüler hâle gelen ileri diş hekimliği uygulamaları detaylı biçimde incelenmiştir.
Diş sağlığını korumanın temel taşı, 6 ayda bir yapılan rutin diş hekimi kontrolü ve profesyonel diş temizliğidir. Bu uygulama, plak ve diş taşlarının temizlenmesini sağlar, olası çürük veya diş eti sorunlarının erken aşamada teşhis edilmesine yardımcı olur.
Çocuk ve gençlerde sıkça uygulanan bu yöntem, azı dişlerinin çukur (fissür) alanlarına reçine bazlı bir malzeme uygulanarak yapılır. Çürük oluşumunu önlemek amacıyla diş yüzeyini pürüzsüzleştirir, bakteri ve besin artıkları için barınma alanını azaltır.
Diş minesini güçlendirmek ve çürüğe karşı direnç oluşturmak için yapılan profesyonel flor uygulaması, özellikle çocukların kalıcı dişlerinde çürük riskini önemli ölçüde azaltır. Yetişkinlerde de hassasiyet problemlerinin giderilmesinde faydalı olabilir.
Sağlıklı dişler, doğru ağız hijyeni alışkanlıkları ve bilinçli beslenme ile yakından ilişkilidir. Diş hekimi veya uzman diyetisyen; şeker, asitli içecekler, sert yiyecekler gibi faktörleri göz önünde bulundurarak hastaya özel önerilerde bulunur.
Geleneksel amalgam dolgulara kıyasla daha estetik bir görünüm sunan kompozit dolgular, diş rengine uyumlu reçine bazlı malzemelerle yapılır. Ön ve arka dişlerde yaygın olarak tercih edilir, ayrıca çürük dişlerin yeniden şekillendirilmesinde kullanılır.
Günümüzde kullanım oranı azalmış olsa da bazı vakalarda hala tercih edilebilmektedir. Metal alaşımlı içeriği sayesinde dayanıklı ve uzun ömürlüdür, ancak estetik beklentileri yüksek hastalarda kompozit dolgulara kıyasla geri planda kalır.
Diş dokusunun büyük bir kısmı kaybedilmişse, klasik dolgular yeterli dayanıklılığı sağlayamayabilir. Bu durumda porselen veya kompozit inley/onley restorasyonlar laboratuvarda hazırlanarak diş üzerine yapıştırılır. Böylece estetik ve dayanıklılık bir arada sunulur.
Diş siniri (pulpa) iltihaplandığında veya ölümü söz konusu olduğunda, dişin çekilmesini önlemek adına kanal tedavisi uygulanır. Diş kök kanallarındaki enfekte doku temizlenir, kanal özel dolgu malzemesiyle kapatılır ve diş yapısının korunması hedeflenir. Modern endodontik ekipmanlar, mikroskop kullanımı ve nikel-titanyum eğelerle başarı oranını yükseltir.
Periodontal sağlığı korumak için önce profesyonel diş taşı temizliği (detartraj) yapılır. İlerlemiş vakalarda kök yüzeyi düzleştirme (kürtaj) uygulanarak diş eti altında biriken tartar ve bakteriler temizlenir. Bu yöntem, diş eti çekilmesi veya daha ileri periodontitis belirtileri görüldüğünde etkilidir.
Gummy smile, diş eti çekilmesi veya cep derinliklerinin fazla olduğu durumlarda cerrahi müdahaleler (gingivoplasti, flap operasyonu vb.) devreye girer. Böylece diş etinin hem fonksiyonel hem de estetik yapısı iyileştirilir.
Periodontal hastalık veya travma kaynaklı kemik kaybının onarılması amacıyla kemik tozu materyalleri kullanılır. Bu uygulama, dişlerin daha uzun süre ağızda kalmasını ve implant için uygun bir kemik yapısı oluşmasını sağlar.
Eksik dişlerin yerine çene kemiğine yerleştirilen titanyum kökler olan implantlar, sabit protez veya kron yapılmasına imkân tanır. Doğal diş hissiyatına yakın, uzun ömürlü ve yüksek konfor sağlayan bir tedavidir. Uygun kemik hacmi ve sağlıklı diş eti varlığında hemen hemen her hastaya uygulanabilir.
Çene kemiği yetersizse (özellikle üst çenede sinüs boşluğunun fazla olması durumunda), sinüs kaldırma (sinüs lifting) veya kemik greftiyle (kemik tozu ekleme) kemik hacmi artırılır. Ardından implant yerleştirilerek daha sağlam bir temel oluşturulur.
Tüm dişlerini kaybetmiş veya çok sayıda diş eksikliği olan hastalarda All-on-4 ve All-on-6 gibi konseptlerle tek seansta geçici protezlere kavuşmak mümkündür. Bu sistemlerde stratejik olarak 4 veya 6 implant yerleştirilip aynı gün sabit protez uygulaması yapılır.
Gömülü 20 yaş dişleri veya çene içerisinde yanlış pozisyonda kalan dişler, cerrahi işlemlerle çıkartılır. Böylece ağrı, enfeksiyon ve komşu dişlere zarar verme riski ortadan kaldırılır. İşlem çoğunlukla lokal anestezi altında gerçekleştirilir.
Komşu dişlere veya implanta tutunarak uygulanan kaplama ve köprüler, eksik dişlerin rehabilitasyonunda yaygın bir yöntemdir. Zirkonyum ve porselen malzemeler estetik, dayanıklı ve biyouyumlu özellikleriyle öne çıkar.
Dişlerin büyük bir kısmının kaybedildiği durumlarda hareketli protezler devreye girer. Parsiyel protez, ağzında bir miktar dişi bulunan hastalara uygulanırken; total protez, tüm dişlerini kaybetmiş bireyler içindir. Günümüzde implant destekli hibrit protezler, sabit kullanım konforu ve hareketli protezlerin kolay temizlenmesi avantajını bir araya getirir.
İmplant veya cerrahi operasyon süresince diş eksikliğini maskelemek amacıyla hastaya geçici protez uygulanabilir. Bu protezler, nihai restorasyon yapılana kadar hem estetik hem de çiğneme fonksiyonu için geçici çözüm sunar.
Diş rengi, formu ve dudak-yüz oranını bütüncül olarak ele alan gülüş tasarımı, kişiye özel çözümler sunar. Laminate veneer, zirkonyum kaplama, diş eti şekillendirme ve beyazlatma gibi işlemlerle kombine edilir.
Ön dişlerin estetik sorunlarını gidermek için kullanılan ince porselen yapraklardır. Minimal aşındırma veya sıfır aşındırmayla dişe uygulanarak beyaz, düzenli ve doğal bir görünüm kazandırılır.
Profesyonel beyazlatma jelleriyle diş rengini açma yöntemidir. Klinik veya ev tipi kitler eşliğinde uygulanabilir. Leke veya renklenme şikâyeti olan hastalarda etkili sonuçlar sunar.
Gummy smile veya asimetrik diş eti seviyesini düzeltmek için lazer veya cerrahi prosedürler uygulanır. Bu sayede diş eti-diş oranı dengelenir, gülüş daha hoş bir görünüme kavuşur.
Çapraşıklık veya kapanış bozukluklarını düzeltmek için en sık kullanılan yöntemdir. Metal braketler dayanıklı ve ekonomiktir. Genellikle ergenlik döneminde tercih edilse de yetişkin hastalarda da yaygın biçimde uygulanır.
Daha estetik bir görünüm sunar. Braketler, diş rengine yakın renkte üretilir ve metal tellere kıyasla daha az fark edilir. Diş hekimliği estetiği talep eden yetişkin hastalar için uygun bir seçenektir.
Braketlerin dişlerin iç yüzeyine (dil tarafına) takıldığı sistemdir. Dışarıdan tamamen görünmez. Ancak konuşma uyumu ve fırçalama zorlukları sebebiyle hekimin deneyimi ve hasta sabrı önemlidir.
Son yıllarda giderek popülerleşen aligner sistemleri, çıkarılabilir ve şeffaf plaklardan oluşur. Yemek yerken veya diş fırçalarken kolaylık sağlar. Hafif-orta dereceli ortodontik bozuklukların tedavisinde hızla yaygınlaşmaktadır.
Çocukların süt dişlerinde oluşan çürükler, daimî dişlerin sağlığını etkilememesi için erken dönemde tedavi edilir. İlerlemiş çürük durumlarında süt dişi kanal tedavisi bile uygulanabilir. Bu yöntem, dişin erken kaybını önleyerek çene gelişimine ve diş dizilişine destek olur.
Süt dişi erken çekildiğinde oluşan boşluğun korunması amacıyla yer tutucular kullanılır. Böylece daimi dişlerin sürme süreci bozulmaz ve ileriki yaşlarda ortodontik sorun riski azalır.
Çocukların diş hekimi korkusunu yenmesi, tedavilere uyum sağlaması için uzman pedodontistler çeşitli davranış yönetimi teknikleri uygular. Böylece tedavi süreci daha sorunsuz ve konforlu geçer.
Kök ucunda kist veya iltihap oluşmuş dişlerin, kanal tedavisiyle çözülemeyen durumlarında uygulanan cerrahidir. Kök ucunun bir kısmı alınır ve dokular temizlenir. Böylece dişi çekmek yerine korumak mümkün olabilir.
Çene bölgesinde oluşan kistler veya iyi/kötü huylu tümörlerin çıkarılması cerrahi müdahaleyi gerektirir. Sonrasında meydana gelen kemik boşluklarına, gerekirse kemik grefti eklenerek çene yapısının bütünlüğü sağlanır.
İskeletsel çene bozuklukları (alt veya üst çene geriliği-ileriliği) ortodonti ve çene cerrahisinin ortak planlamasıyla düzeltilebilir. Böylece hem fonksiyonel hem de estetik açıdan büyük iyileşme sağlanır.
Soru 1: Hangi tedavi benim için daha uygun?
Cevap: Her hastanın ağız yapısı, beklentisi ve bütçesi farklıdır. Diş hekimi muayenesi ve radyografik inceleme sonrasında, sizin ihtiyaçlarınıza özel bir plan oluşturmak en doğrusu olacaktır.
Soru 2: Diş çekimi mi implant mı?
Cevap: Dişin kurtarılabilir olduğu durumlarda çekim yerine kanal tedavisi, dolgu, kron gibi restoratif yöntemler tercih edilir. Kurtarılamaz durumdaysa çekim sonrasında implant ya da köprü ile eksik diş kapatılır.
Soru 3: Diş eti kanaması normal mi?
Cevap: Sağlıklı diş etleri fırçalama veya diş ipi kullanımında kanamaz. Bu belirtiler diş eti iltihabı veya periodontitis habercisi olabilir. Derhal diş hekiminize başvurmanız önerilir.
Soru 4: İmplant tedavisi ne kadar sürer?
Cevap: Kemik kalitesine ve ek prosedürlere (kemik tozu, sinüs lifting) bağlı olarak iyileşme süreci 3-6 ay arasında değişebilir. Bazı ileri teknolojiler “hemen yükleme” yöntemleriyle daha kısa sürelerde sabit dişlere kavuşma imkânı sunar.
Soru 5: Çocuklarda süt dişi tedavisi şart mı?
Cevap: Evet, süt dişlerinin erken kaybı çene gelişimini ve kalıcı dişlerin sürme düzenini olumsuz etkileyebilir. Bu yüzden çocuklarda çürük veya hasarlı süt dişlerini mutlaka tedavi etmek gerekir.
Soru 6: Estetik diş hekimliği sonuçları kalıcı mı?
Cevap: Kişisel bakım, düzenli kontrol ve uygun beslenme alışkanlıkları sürdürüldüğü takdirde uzun yıllar sorunsuz kullanılabilir. Ancak travmalar, aşırı sert besin tüketimi veya yetersiz hijyen sorun yaratabilir.
Soru 7: Diş beyazlatma dişlere zarar verir mi?
Cevap: Profesyonel olarak uygulandığında, diş minesi üzerinde olumsuz etki minimumdur. Uygun jeller ve doğru tekniklerle yapıldığında sağlıklı sonuçlar elde edilir.
Soru 8: Ortodonti tedavisi ne kadar sürer?
Cevap: Tedavi süresi, vakaya göre değişmekle birlikte ortalama 12-24 ay arasında sonuçlanır. Şeffaf plaklar bazen daha kısa süreli olabilir, ancak bu yine de dişlerin hareket derecesine bağlıdır.
Soru 9: Diş taşı temizliği dişlere zarar verir mi?
Cevap: Aksine, düzenli diş taşı temizliği diş etlerinin sağlığını korur. Diş minesine zarar vermeden, diş taşını ve plağı uzaklaştırmak için tasarlanmış aletler kullanılır.
Soru 10: Hangi protez türü daha dayanıklıdır?
Cevap: Dayanıklılık, kullanılan malzemeye (zirkonyum, porselen, akrilik vb.), hastanın çiğneme alışkanlıklarına ve ağız bakımı düzeyine göre değişir. Düzenli kontrol, ideal malzeme seçimiyle uzun ömürlü sonuçlar alınabilir.